Αλυκές Κοπανά

 Πρόγραμμα περ/κής εκπ/σης «Αλυκές Κοπανά»  από το σχολ. έτος 1992-1993

Στις άκρες του  χώρου  των Αλυκών Κοπανά, έχει χτιστεί το σχολείο μας, οπότε φυσικό να μας απασχολήσουν,  από τα πρώτα βήματά μας στην περιβαλλοντική εκπαίδευση.

Τι είναι όμως οι αλυκές;

Αλυκές είναι ο χώρος παραγωγής αλατιού από θαλασσινό νερό. Βρίσκονται πάντα δίπλα στην θάλασσα, είναι συνήθως ένας χώροι τετράγωνου σχήματος, με χωμάτινα αναχώματα γύρω - γύρω, που τις χωρίζουν από τις διπλανές της και είναι σχεδόν στο επίπεδο της θάλασσας.

Οι δικές μας αλυκές.

Όλες επικοινωνούσαν μεταξύ τους με ένα σύστημα καναλιών, που υπήρχε η δυνατότητα να κλείνουν με ξύλινα πορτάκια - ελάχιστα έχουν απομείνει σήμερα - εγκλωβίζοντας το θαλασσινό νερό σε αυτήν που ήταν έτοιμη για παραγωγή.

Τα "τηγάνια" το 1993, γεμάτα με νερό σαν τόπος κατοικίας των κύκνων

Αυτό το τετράγωνο χωμάτινο κομμάτι ονομαζόταν "τηγάνι". Το "τηγάνι" είναι το μέρος της αλυκής, όπου γίνεται η τελευταία φάση της παραγωγής αλατιού από θαλασσινό νερό.

Και ξεκινάμε έτσι από το τέλος, γιατί τα "τηγάνια" ήταν το πλησιέστερο τμήμα των αλυκών σε μας και γιατί πάνω σε ένα "τηγάνι" έχει κτιστεί το σχολείο μας.

Νοτιοδυτικά του σχολείου μας βρισκόταν το πετρελαιοκίνητο αντλιοστάσιο, που με τις αντλίες του, αντλούσε νερό από τον Ευβοϊκό κόλπο και γέμιζε δεξαμενές όπως τα "τηγάνια", όπου παράμενε ώστε να ανέβει η θερμοκρασία από τον ήλιο. Στη συνέχεια διοχετευόταν σε ρηχότερες δεξαμενές τις "θερμάστρες" για να καταλήξει στα "τηγάνια" αλοπήγια, όπου γινόταν η εξάτμισή του και παρέμενε σαν ένα λεπτό στρώμα πάνω στο χώμα το αλάτι.

Πίσω από τους κύκνους διακρίνεται ένα ανάχωμα μεταξύ των "τηγανιών"

Αυτή η διαδικασία επαναλαμβανόταν πολλές φορές, από τα μέσα Απριλίου ως τα μέσα του Σεπτέμβρη. Κατά διαστήματα, όταν το αλάτι είχε ικανοποιητικό πάχος, το μάζευαν με φτυάρια οι "εξορύχτες" και το μετέφεραν στα "αλώνια". Εκεί το έκαναν κωνικούς σωρούς και το σκέπαζαν για προστασία από πιθανή βροχή.

Το κεντρικό κανάλι εισαγωγής θαλασσινού νερού

Όταν συγκεντρωνόταν σημαντική ποσότητα, έρχονταν υπάλληλοι του Μονοπωλίου το ογκομετρούσαν και το διοχέτευαν στην λιανική αγορά.

Ιστορία των Αλυκών

Ο χώρος που σήμερα ονομάζουμε Αλυκές Κοπανά, υπήρχε από το 1898. Μία έκταση 11.419, 35 τετρ. μέτρων που απαλλοτριώθηκε στις 7-6-1928, προστέθηκε στον προϋπάρχοντα και έτσι δημιουργήθηκε μία δημόσια Αλυκή με απόφαση που πάρθηκε στις 20-3-1935.

Τα τηγάνια ήταν 10 και από αυτά άλλα ήταν θερμάστρες και άλλα αλοπήγια.

Βρίσκονταν στην ιδιοκτησία της Κτηματικής Υπηρεσίας του Δημοσίου μέχρι που πέρασαν στον Δήμο Ληλαντίων.

Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία που βρέθηκαν, γύρω από τις αλυκές υπήρχε έντονη οικονομική δραστηριότητα και αυτό μπορεί να συνδυαστεί με την εγκατάσταση των προσφύγων μετά την Μικρασιατική καταστροφή και την ίδρυση της κοινότητας της Νέας Λαμψάκου, με το ΦΕΚ 167 τεύχος Α΄ το οποίο δημοσιεύτηκε στις 10 Αυγούστου του 1927.

Σύμφωνα με προσωπική μαρτυρία του Κου Τσιτίνη Χρήστου, αρχιτεχνίτη των Αλυκών στα νιάτα του, κατόπιν συνέντευξης το 1993, "οι αλυκές λειτουργούσαν από την εποχή της Τουρκοκρατίας και σταμάτησαν την λειτουργία τους το 1992. Η παραγωγή αλατιού κυμαινόταν από 600 τόνους μέχρι 1000 με 1200."

Μετά την παύση παραγωγής αλατιού, τα τηγάνια παρέμεναν ανεκμετάλλευτα από τον άνθρωπο, εκμεταλλεύσιμα όμως από την πανίδα της περιοχής και από εποχικούς επισκέπτες.

Χλωρίδα και πανίδα

Στον χώρο των τηγανιών κυριαρχούσαν τα φυτά Αρμυρήθρα και Κρίταμο, την πλουσιότερη όμως βλάστηση είχαν τα αναχώματα ανάμεσα στα τηγάνια.

Αγρωστώδη, μαργαρίτες, χαμομήλια, σαμπούκο, περδικάκι, βρούβες, πικροράδικο, κλέφτες, σκυλάκια, ζοχούς, αμμόφιλο, λάπαθο ακόμη και μανιτάρια.

Η πανίδα αποτελείτο από πολλά αρθρόποδα στις πέτρες και κάτω από αυτές, αμέτρητα κοχύλια,  πολλά έντομα (μύγες, κουνούπια, μέλισσες, πεταλούδες, λιβελούλες) και πολλά πουλιά.

Κάποια από αυτά ήταν μόνιμοι κάτοικοι όπως μπεκατσίνια, λευκοσουσουράδες, ψαρόνια, καρδερίνες αλλά υπήρχαν και πολλά αποδημητικά που χρησιμοποιούσαν τις αλυκές σαν τόπο ξεκούρασης και έμεναν από λίγες ημέρες ή μέχρι να ξεχειμωνιάσουν.

Τέτοια πουλιά ήταν σταχτοτσικνιάδες, λευκοτσικνιάδες, ψευτομαχητές, πρασινοκέφαλες πάπιες, νερόκοτες και κατά εποχές αργυροπελεκάνοι, καλαμοκανάδες, ερωδιοί.

Να αναφέρουμε ότι το 2001 πάνω από 50 κύκνοι  πέρασαν τον χειμώνα τους εδώ και κάποιοι κολυμπούσαν ακριβώς δίπλα στο σχολείο μας. Ενώ το 1998 έμειναν για λίγες μέρες κάποια φοινικόπτερα (φλαμίνγκος).

Δυστυχώς όμως όλα αυτά είναι ένα παρελθόν!

....Χτες ...Γενάρης 2004

Αντί η περιοχή να μείνει έτσι όπως ήταν μία πηγή ζωής και ομορφιάς για τα όντα που βοηθούσε και προστάτευε, μπαζώθηκε σχεδόν όλα τα "τηγάνια" εξαφανίστηκαν και η περιοχή  μετατράπηκε σε σκουπιδότοπο, παρ όλες τις απαγορευτικές ταμπέλες. Ο δε  Δήμος Ληλαντίων στην προσπάθεια του "να αναβαθμίσει την περιοχή" μπάζωσε  ένα μεγάλο μέρος της έκτασης των Αλυκών, αποσκοπώντας στην δημιουργία σχολών ΤΕΙ, υπό την προστασία των οποίων θα έδινε το υπόλοιπο κομμάτι του υγρότοπου.

...Σήμερα ...Μάιος 2012

Στην πραγματικότητα όμως ούτε ΤΕΙ έγιναν αλλά απλά δημιουργήθηκαν νέες προσβάσεις για την ρίψη σκουπιδιών και κατέστρεψαν την περιοχή, ενώ η συνεχής λειτουργία των μηχανημάτων δεν επέτρεψε από αυτή την χρονιά και μετά, την επίσκεψη των φτερωτών μας φίλων, διώχνοντας και πολλούς μόνιμους κατοίκους.

Έτσι ενώ η συντροφιά μας ήταν οι φτερωτοί επισκέπτες μας, σήμερα αντικρίζουμε τα επιχωματομένα πια ¨τηγάνια¨ και τεράστιες πέτρες που ζητήσαμε από τον Δήμο Χαλκιδέων (όπου πλέον ανήκουμε), να τοποθετήσει για να αποφύγουμε την ρίψη σκουπιδιών.

Ευτυχώς που η φύση προνόησε και πρασίνησε  λίγο τον χώρο.

Όμως το μεγάλο "γιατί" δεν φεύγει από την σκέψη μας!!!

Εδώ θα θέλαμε να παραθέσουμε ένα άρθρο της ευαισθητοποιημένης για το περιβάλλον οργάνωσης WWF, έτσι ακριβώς όπως το αναφέρει στο internet,

Απειλείται η Αλυκή Κοπανά αλλά εμείς επιμένουμε! 

Παρασκευή, 12 Μαρτίου 2010 

Απογοήτευση και οργή ήταν τα συναισθήματά μας όταν κατά την επίσκεψή μας στον υγρότοπο της Αλυκής Κοπανά στις 6-2-2010, είδαμε έναν εκσκαφέα να επιχωματώνει Σαββατιάτικα(!) την εποχική λιμνούλα στα βόρεια των αλυκών. Από το 2007 που απογράψαμε τον υγρότοπο, τον βλέπουμε διαρκώς να υποβαθμίζεται. Αμέσως καλέσαμε την αστυνομία και εκπρόσωπο του Δήμου. Φυσικά υποβλήθηκε μήνυση κατά παντός υπευθύνου στο Α.Τ. Χαλκίδας και ακολούθως καταγγελία στις αρμόδιες υπηρεσίες.

Η ιστορία με τις επιχωματώσεις της Αλυκής Κοπανά κρατάει αρκετά χρόνια. Ήδη, το 2003 είχαν γίνει οι πρώτες καταγγελίες από την Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία για ενέργειες υποβάθμισης της περιοχής από τον Δήμο Ληλαντίων. Οι καταγγελίες αυτές επιβεβαιώθηκαν και ακολούθως επιβλήθηκαν διοικητικές κυρώσεις από τον Νομάρχη Ευβοίας. Ωστόσο, μια σειρά από αυτοψίες στην περιοχή αναδεικνύουν τη συνεχιζόμενη, μέχρι και σήμερα, υποβάθμιση της Αλυκής Κοπανά παρά τις όποιες κυρώσεις έχουν επιβληθεί στον Δήμο Ληλαντίων. Οι αποφάσεις του Νομάρχη Εύβοιας για επιβολή προστίμων αφορούν σε παράνομες εναποθέσεις στερεών αποβλήτων (αποφάσεις 56/12.1.2009 και 1674/6.5.2009 της Ν.Α. Ευβοίας), εκτεταμένες επιχωματώσεις, καθώς και εκτέλεση εργασιών διάνοιξης δρόμου χωρίς την απαιτούμενη περιβαλλοντική αδειοδότηση (απόφαση 2272/16.6.2009 της Ν.Α. Ευβοίας). Με την εμπλοκή του Συνηγόρου του Πολίτη (ΣτΠ) στην υπόθεση από το 2005 ξεκίνησε ένα «γαϊτανάκι» επιστολών με τις αρμόδιες υπηρεσίες, που έληξε τον Αύγουστο του 2009 όταν ο ΣτΠ αποφάσισε να βάλει την υπόθεση στο αρχείο μιας και, όπως ανέφερε, δεν υπήρχε καμία ανταπόκριση από πλευράς του δήμου Ληλαντίων.

 

                          Εποχικά λιμνία στα νότια των Αλυκών (9-3-2008)

                              Μπαζώματα και επιχωματώσεις (24.3.2008)

                                Τα πρόσφατα μπαζώματα (6.2.2010)

                               Τα τηγάνια των Αλυκών Κοπανά (4-2-2010)

                

Δυστυχώς τα πρόστιμα δεν έχουν μέχρι σήμερα δράσει αποτρεπτικά. Από τα εναπομείναντα 310 στρέμματα του υγρότοπου έχουν μπαζωθεί πρόσφατα πάνω από τα 40, ενώ οι διαρκείς υποβαθμιστικές ενέργειες τον «ροκανίζουν» διαρκώς και απειλούν με κατακερματισμό το υγροτοπικό σύστημα και τα ευαίσθητα ενδιαιτήματα που απαντώνται σε αυτό.

Ναι λοιπόν, απογοήτευση και οργή! Όμως δεν το βάζουμε κάτω. Σε συνεργασία με τις τοπικές περιβαλλοντικές οργανώσεις και μεμονωμένους πολίτες παρακολουθούμε τον υγρότοπο. Ξεκίνησε ακόμα ένας μαραθώνιος αλληλογραφίας (και κυρώσεων) ενώ ετοιμάζουμε ένα υπόμνημα με τις θέσεις μας για την προστασία και διαχείριση της περιοχής. Με ομιλίες και άλλες δράσεις προς το καλοκαίρι θα προσπαθήσουμε να ευαισθητοποιήσουμε τους κατοίκους της περιοχής.

Άλλωστε το γνωρίζουν καλά πλέον οι κάτοικοι του Ληλάντιου πεδίου ότι τα μπαζώματα φέρνουν και πλημμύρες, ή όχι;

Περισσότερες πληροφορίες:

Καλούστ Παραγκαμιάν, Υπεύθυνος Προγράμματος Νησιωτικών Υγροτόπων WWF Ελλάς, τηλ: 2810 328019, k.paragamian@wwf.gr